Otomasyon, sanayide, yönetim sistemlerinde ve seri üretim sistemlerinde insan eliyle manuel yapılan işlerin otomatik yapılmasını sağlayan mekanik ve elektronik sistemlerinin bütününe verilen isimdir. Farklı bir ifade ile yapılan işte standart iş adımlarını insan elinden çıkararak makineler vasıtasıyla yapılmasını sağlamaktır. Yapılan işte insan faktörünün yoğunluğu bir sistemde otomasyon düzeyini belirler. İnsan ve makine gücünün birlikte kullanıldığı sistemler yarı otomasyon, makine yoğunluklu olup kontrol ve denetleme aşamalarının insana bırakıldığı sistemlere ise tam otomasyon sistemi denir.

Sanayi devriminin sonrasında tüketim miktarının artması ve üretimin yetersiz kalması otomasyon sistemlerini zorunlu hale getirmiştir. Dünyanın koca bir Pazar yeri haline gelmesi ve ulaştırma sistemlerinin gelişmesi bazı ülkelerin üretimlerini arttırarak dünya pazarına açılmalarına dolayısı ile üretimin fazla yapılabildiği ülkelerin zenginleşmesini sağlamıştır. Üretim ihtiyacının bu derece artması otomasyon sistemlerini zorunlu hale getirmiş ve bu teknolojiye sahip olan ülkelerin diğerlerine göre ekonomik olarak üstünlük kazanmasını sağlamıştır.
Otomasyon kelimesinin kökeni automation, Fransızca’dır. Eski Yunan dilindeki “automatos” kelimesinden türeyen otomasyon, kendi kendine hareket eden anlamını içermektedir.

Sadece insan çabası ile yapılan ve insan gücünün yetmeyeceği iş grupları seri üretim sistemleri ile kolay, hızlı ve standart hale getirilmiştir. İşçi bu sistemlerde genel olarak makineleri denetleyici konumuna geçmiş arıza ve yenileme üzerine çalışmaya devam etmiştir.
Seri üretim sistemlerinin gelişmesi, yapılan işte insan ihtiyacının azalması olarak anlaşılmaktadır. Ancak bu sistemlerin gelişmesi ile artan üretim sonucu çalışacak insan sayısında artışa neden olmuştur. Sistemin gelişmesi ve insana ihtiyaç duyulmayacağı endişesi hattatların işsiz kalacağı düşüncesi ile matbaaya karşı gelinmesi gibi düşünülebilir. Çünkü bu sistemler ilk bakışta insana olan ihtiyacın azalmasına sebep olduğu düşünülse de yapılan işlerin çoğalması sebebiyle tam tersi bir etki ile istihdam oluşturulmasına sebep olmaktadır.

Otomasyon Nedir? Seri üretim sistemlerine yeni tanımlar

İnsanlar gücü ile yapılan işlerin makinalar yoluyla yapılmasını ve insan müdahalesine gerek kalmadan işlem adımlarının kontrol edilmesini sağlamak için tasarlanmış sistemlere otomasyon denir.
Mekanik, elektrik ve kontrol tabanlı sistemlerin imalatı gerçekleştirmesi ve denetlemesi ile ilişkili bir sistemidir. Ana amacı hızlı ve ekonomik üretim değil, pazarda rekabette gücü oluşturmak, ürün ya da hizmetin kalitesini artırmaktır.
Robot; otomatik kontrol altında işlem yapan programlanabilir mekanik cihazdır.
Robotik; robot sistemlerinin, bilgisayar kontrollü mekanik sistemlerin ve otomatik cihazların tasarlandığı, üretildiği ve geliştirildiği bilim ve teknoloji dalıdır.
Sibernetik; kontrol ve iletişimi, organizmalar, organik işlemler ve mekanik-elektronik sistemlerde inceleyen bilim dalına sibernetik denir. Sibernetik kelimesi ilk otomatik cihazlardan beri kullanılan bir terimdir ve yunanca kybernetes (dümenci) kelimesinden gelmektedir.
Yapay zeka; makinelerin tahmin edilebilen ya da edilemeyen yeni durumlar karşısında kendilerine öğretilen eski durumların göz önüne alınması ile karar verme algoritmalarının oluşturulmasıdır.
Robotlar, otomotiv endüstrisinde kaynak görevlerinde oldukça sık kullanılmaktadır. Robotlar, çalışırken insanlara göre çok daha hızlı ve daha az hata yapmaktadırlar. Günümüzde bilgisayar ve robot teknolojisindeki gelişmelerle daha da karmaşık görevleri de yapabilmektedirler.

Otomasyon Sistemleri Nerelerde Kullanılır?

• Güvenlik uygulamalarında
• İmalatta
• Telefon santral sistemlerinde
• Taşıma ve aktarma işlemlerinde (lojistik)
• Ev aletlerinde (buzdolabı, kombi, çamaşır makinası, bulaşık makinesi, televizyon…)
• Sağlık uygulamalarında
• Elektrik üretim ve dağıtım hizmetlerinin sağlanmasında
• Hava tahmin cihazlarında
• Araba üretim sistemlerinde
• Yürüyen merdiven ve Asansör sistemlerinde
• Ulaştırma sistemlerinde (Metro, LRT…)

Bu sistemler günlük hayatımızda sıkça bulunmaktadır. Geri beslemeli kontrol sistemi (Feedback automation), otomatik kontrolün temel esaslarındandır.

Yukarda, bir termostattan alınan sıcaklık bilgisinin oda sıcaklığının kontrolünde kulanılması gösterilmiştir. Kontrol cihazı termostattan aldığı bilgiyle istenen sıcaklık bilgisini değerlendirerek gerek görüldüğü durumda ısıtıcıyı çalıştırır. Bu döngünün tekrarlanması ile istenen sıcaklığa ulaşılarak bu sıcaklık derecesi sabit tutulması amaçlanmaktadır.
 

Endüstriyel Seri Üretim Sistemleri

Endüstriyel seri üretim sistemleri; makinelerin sensörler vasıtasıyla üretim sürecini otomatik olarak tamamlamasıdır. BU yapı ile yapılan işin en nizami, standart ve hızlı yapılması amaçlanmıştır. Üretim sürecinin optimizasyonu için cihazlar özel olarak programlanır. İş verimini arttırmak için makinelerin yapılan işe dahil edilmesi sürecini kapsamaktadır. Endüstriyel Üretim teknolojileri ile insan gücü kullanımı azaltılmış, üretimde kas gücünün yerini zihin gücü almıştır. Üretim için belli hizmetler makineler tarafından devamlı, otomatik olarak yapılır.

Otomasyon Sistemi Nedir?

Önceleri bu kavram imalat sürecinde işlem gören materyalin makineler arası otomatik şekilde aktarılmasını, her bir makinede işlemlerin bir kısmının yapılarak, insan gücü olmadan imalatın gerçekleştirilmesi olarak tanımlanırdı. Teknolojinin ilerlemesi bu sürece iletişim ve denetim mekanizmaları da eklenmiş, böylece makinelerin işlem adımları bir SCADA yazılımı yardımı ile uzaktan yürütülmeye başlanmıştır. Scada sistemleri çok büyük bir sahaya yayılmış otomasyon sistemlerini tek bir noktadan denetleme ve kumanda etmeyi sağlamıştır.
Bir fabrikada kullanılan otomasyon sistemleri, bilgisayar ekranında sisteminin işleyişini, eğer varsa arızanın yerini, üretilen ürün miktarını vs fabrikayı ilgilendiren birçok bilgilere erişim ve kontrol kolaylığı sağlar. Robotlar başlangıç için pahalı olabilir.

Otomasyon sisteminin avantajları nelerdir?

• Kalite artışı
• Üretim maliyetinin düşmesi
• Üretim sürecinin kısaltılması
• Üretim kapasitesinin arttırılması
• Rekabet gücünün artması
• İş kazalarının azalması
Bu avantajlar da işletmeye hız ve kâr olarak geri dönmektedir.

Otomasyon sisteminin dezavantajları nelerdir?

• İlk kurulum maliyetlerinin yüksek olması
• Bakım ve yenilemenin uzmanlık gerektirmesi

Endüstride üretim; hızlı, standart, güvenli, nihayet verimli kılmak bu sistemler sayesinde sağlanmaktadır.

Otomasyon Çeşitleri ve Kullanım alanları

Genellikle her sektörde mevcuttur.
• Endüstriyel makina
• Fabrika yönetimi
• Plc ve Scada sistemleri
• Sera sistemleri
• Sulama sistemi
• Yangın algılama sistemleri
• Akıllı bina
• Bina sistemleri
• Ev otomasyonu
• Akıllı ev
• Aydınlatma sistemleri
• Kütüphane otomasyonu
• Muhasebe sistemi
• Barkod sistemi
• Depo sistemleri
• Market sistemleri

Türkiye’de Otomasyon firmalarına örnekler;
“PlcEgitim.com, AAB, WAGO, SCADA”, “HMI Otomasyon”, “Entek Otomasyon”, “Nokta Otomasyon”, “KNX Aydınlatma Otomasyonu“, “On Otomasyon”, “Artech”, “Prokser Otomasyon Sistem”, “Siemens A.Ş”, “Schneider Otomasyon” gibi. Bu firmalarının otomasyon fiyat listesi günün koşullarına göre belirlenmektedir.